Ata Tohumunun Sağlık Üzerindeki Etkileri

Ata tohumunun sağlık üzerinde etkileri hakkında araştırma yapmaya başlarsanız tarımda verimin artmasına yönelik adımların gıdalarımızın besin içeriğinin azalmasına neden olabileceği gerçeği ile karşılaşırsınız. 

Hangisi Daha Sağlıklı Ata Tohumları Mı Hibrit Tohumlar Mı?

Ticari olarak yetiştirilen sebzeler, meyveler ve tahılların geçmiş yıllara göre önemli ölçüde daha düşük besin içeriğine sahip olduğunu gösteren bilimsel çalışmalara rastlanmaktadır. Bu tür çalışmalar sağlık açısından potansiyel yararları nedeniyle popülerliği artan ata tohumu gıdaların temel vitaminler, mineraller ve antioksidanlar bakımından hibrit tohumlardan daha zengin olduğunu göstermektedir:

• Buğday ve arpanın protein konsantrasyonunun 1938-1990 yılları arasında yüzde 30-50 oranında azaldığını,14 buğday çeşidinde altı mineralin yüzde 22 ila 39 oranında azaldığını, son 50 yılda sebze ve meyvelerin C vitaminlerinin %27’sini ve demir oranlarının neredeyse yarısını kaybettiğini ortaya koyan araştırmalar mevcuttur.
• 1920-2001 yılları arasında geliştirilen 45 mısır çeşidi üzerinde yapılan bir çalışmada, yeni çeşitlerde protein, yağ ve üç aminoasit konsantrasyonunun azaldığı bulunmuştur.
• Teksas Üniversitesinde yapılan bir başka araştırma 43 farklı ürün için 1950 ve 1999 yılları arasında yapılan çalışmalarda ürün verimliliği arttıkça besleyicilik oranının düştüğü ortaya konmuştur.
• ABD Tarım Bakanlığı’nın resmi verileri de 2003 yılında brokolinin kalsiyum içeriğinin 1950 yılındakine oranla çok daha az olduğunu göstermektedir.
• Bir diğer çalışma hibrit domateslerde, ata tohumu domateslerden %63 daha az kalsiyum, %29 daha az magnezyum, %72 daha az C vitamini %58 daha az likopen ve %56 daha az polifenol (uçucu yağ) olduğunu ortaya çıkarmıştır. 

Bu tür çalışmalarla ata tohumlarıyla yetiştirilen tahıl, meyve ve sebzelerin başlıca faydalarının zengin vitamin ve mineral içeriği olduğu doğrulanmakta, ticari muadillerine kıyasla antioksidan bakımından yüksek oldukları kanıtlanmaktadır. Antioksidanlar, vücuttaki hasarlı hücreleri nötralize etmeye yardımcı olan, oksidatif stresi azaltan ve kronik hastalık riskini düşüren bileşiklerdir ve beslenmeye dahil edilmeleri oldukça önemlidir.

Ayrıca ata tohumları tokluk hissini destekleyen, sindirime yardımcı olan yüksek lif içerikleri ile kilo yönetimine de yardımcı olabilmektedir.

Ata tohumu meyve ve sebzelerdeki renk çeşitliliği genellikle içerdikleri benzersiz fitokimyasalların göstergesidir. Fitokimyasallar, anti-inflamatuar özelliklerden gelişmiş bilişsel işlevlere kadar çeşitli sağlık yararları sunan  bileşiklerdir. 

Bunun gibi çok sayıda besinsel faydayı ne yazık ki marketlerde satılan tahıl, meyve ve sebzelerle alabilmek gittikçe zorlaşmaktadır. Son zamanlarda işlenmiş, paketlenmiş endüstriyel gıdalardan uzak durarak reçeteli ilaçları doktorunun onayıyla bırakanları duymuşsunuzdur. Dünya çapında ticari kaygılar nedeniyle gıda satışında besin değerinden çok; verim, nakliye kapasitesi, raf ömrü gibi konuların ön plana alındığı yadsınamaz gerçeklerdendir.

Ayrıca hibrit tohumların yetişebilmesi için özel gübrelerle ekilmesi ve hibrit tohumun özelliğine uygun pestisit ve diğer bitki sağlığı ürünleriyle periyodik olarak muamele edilmesi gerekmektedir.

Genetik Çeşitlilik

Tarımda hibrit tohumlara yönelmenin bir diğer etkisi de besin açısından zengin meyve ve sebze çeşitlerinin giderek yok olması yani biyolojik çeşitliliğin azalmasıdır, bu hem yetiştirilecek hem de satın alınacak gıda seçeneğini azaltmaktadır. 

Ata tohumlarının tekdüze görünüm, zararlılara karşı direnç ve yüksek verim gibi belirli özellikler için yetiştirilen hibrit tohumlardan besinsel olarak üstün olmasının temel nedenlerinden biri genetik çeşitliliktir. Genetik çeşitlilik, ata tohumlarının vitaminler, mineraller ve antioksidanlar dahil geniş bir besin yelpazesini korumasına olanak tanır. Bu nedenle, ata tohumlarının bağışıklık sistemini desteklemeleri ve kronik hastalık riskini azaltmaları şaşırtıcı değildir.

Tarımda dünya çapında giderek sadece en dayanıklı ve verimli tohum çeşitleri kullanılmakta, bu da biyoçeşitlilikte olağanüstü bir kayba neden olmaktadır. Yerel tohum çeşitleri korunmazsa, eski türler eninde sonunda yok olacaktır. Bu eğilim tükettiğimiz gıdanın fakirleşmesine, eskisi kadar besleyici olmamasına yol açmakta toprağın zayıflamasını, mutfak kültürümüzün ve geleneksel mirasımızın kaybını açıklamaktadır.

Sonuç

Giderek artan sayıda çalışma, atalık tohumların GDO’lu veya hibrit tohumlara göre daha yoğun besin içerdiğini öne sürmektedir. Yüksek verim elde etmek amacıyla ıslah çalışmalarıyla üretilen ürünlerin mineral ve besin değerleri düşmektedir. Tohumların besleyiciliği ve sağlığa uygun olup olmadıkları; başlıca kriterler ticari kar, şekil, renk ve verimlilik olan hibrit tohum üreten dev şirketler için endişe konusu değildir. Onlar daha pürüzsüz, daha sert, uzun raf ömrü için daha dayanıklı, tek tip renk ve şekillerde meyve ve sebzeler görmek isteyen tüketicilerin taleplerini karşılamaya odaklanmış durumdadır. Ancak çiftçiler, köylüler bu tohumları almaya başladıklarından bu yana tarım sürdürülebilir olmaktan çıkmış, biyoçeşitlilik azalmaya başlamıştır.

Sevindirici olan sağlıklı gıda bilincine sahip tüketicilerin daha besleyici seçeneklere yönelmeleri ve ata tohumlarının çevre dostu tarım uygulamalarıyla kullanımının artmaya başlamasıdır. Ata tohumlarının paylaşılmasına yönelik dernekler, topluluklar, tohum kütüphaneleri ve tohum müzeleri gibi girişimlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bu atılımlar biyoçeşitliliğin korunması ve yeni nesillerin yabancı tohum şirketlerine bağımlı kalmamaları için de önemlidir.

Zengin vitamin ve mineral içeriklerinden yüksek antioksidan seviyelerine kadar hibrit tohumdan yetişen gıdalara kıyasla daha üstün sağlık faydaları sunan ata tohumları, dünya çapında gıda sistemlerimizi yeniden şekillendirmemiz gerektiğinin sembolü olarak görülmelidir.

Kaynaklar

• karaoklar.com/organik-tarim/ata-tohumlari-ve-kara-oklar/
• heirloomseedkits.com/nutritional-benefits-of-heirloom-produce/
• theprairiehomestead.com/2022/02/why-you-should-grow-heirloom-seeds.html
• underwoodgardens.com/fat-sick-and-nearly-dead-and-your-heirloom-garden/
• motherearthnews.com/sustainable-living/nature-and-environment/nutritional-content-zmaz09jjzraw/
• mikesbackyardnursery.com/2013/03/heirloom-seeds-are-they-really-better/
• bhg.com/gardening/design/nature-lovers/heirloom-seeds/
• stores.southgaseedco.com/a-journal-of-gardening/are-heirlooms-more-nutritious-than-hybrids-yes/
• sustainablejungle.com/what-are-heirloom-seeds/
• letsfoodideas.com/en/initiative/kokopelli-des-semences-biologiques-libres-de-droits-et-reproductibles/
• blogs.cornell.edu/learning/hybrid-vs-heirloom-seeds-pros-and-cons/

 Ata tohumunun sağlık üzerindeki etkileri dışında ata tohumları ile ilgili kapsamlı bilgiler için Ata Tohumu Nedir? adlı yazımıza göz atabilirsiniz.